Kan alımı, birçok tıbbi prosedürde hastaların geçmesi gereken bir adımdır. Bu işlem öncesinde hastaların doğru bir şekilde bilgilendirilmeleri ve hazırlanmaları önemlidir. Ayrıca, kan alımı sırasında oluşabilecek risklerin farkında olmak da gereklidir. Bu blog yazısında, kan alımı öncesi hastaların bilgilendirilmesi, hazırlık süreci ve olası riskler hakkında bilgi verilecektir.

Kan Alımından Önce Hastaların Hazırlanmasıyla İlgili Kendilerine Verilecek Bilgi ve Talimatlar:

Kan alımı için laboratuvara gelen hastalar, işlemler hakkında bilgilendirilmelidir. İnvaziv işlemler öncesinde yapılan bilgilendirme, kayıt altına alınmalıdır. Ayrıca, anlaşmalı kurumlardan alınan numunelerin, Numune Alma El Kitabı’nda yer alan bilgiler doğrultusunda hazırlanıp onaylandığı kabul edilmelidir.

Kan Alımında Oluşabilecek Riskler:

Kan alımı sırasında bazı riskler ortaya çıkabilir. Hastalara, bu risklerin farkında olmaları için aşağıdaki bilgiler verilmelidir:

• Kan alımı esnasında küçük bir hematom oluşabileceği, hafif ağrı hissedilebileceği ve baş dönmesi yaşanabileceği belirtilmelidir. Ancak, bu risklerin çok düşük olduğu vurgulanmalıdır.
• İğnenin giriş yerinde küçük bir zedelenme oluşabileceği ancak bu durumun birkaç dakika süren basınç uygulamasıyla giderilebileceği ifade edilmelidir.
• Nadir durumlarda kan alımından sonra venin şişebileceği ve bu durumun flebit adı verilen bir soruna yol açabileceği bilgisi verilmelidir. Flebit durumunda, ılık kompres uygulayarak tedavi edilebileceği söylenmelidir.
• Kanama bozukluğu olan kişilerde kan alımı sonrasında devam eden bir kanama olabileceği bilgisi paylaşılmalıdır.
• Kanı sulandıran ilaçlar kullanan hastaların kan alımından önce doktorlarına bilgi vermeleri gerektiği anlatılmalıdır.
• Daha önce bayılma hikayesi olan hastaların kan alımı sırasında özel bir pozisyonda tutulması gerektiği ve iki kez kan alımı yapılabilme ihtimali olduğu bilgisi verilmelidir.

Kan Almadan Önce Bulundurulması Gereken Malzemeler:

Kan alımı için gerekli malzemelerin doğru bir şekilde hazır bulundurulması önemlidir. Aşağıda, bu malzemelerin bir listesi verilmiştir:

• %70’lik alkol veya %10’luk povidon iyot, swablar, gazlı pedler ve yara bandı gibi deri dezenfeksiyonu malzemeleri.
• Tek kullanımlık lateks eldivenler.
• Turnike, adaptör, iğne uçları veya tek kullanımlık şırıngalar.
• Hasta barkodu, etiketler ve kalem.

Kan Alma İşlemi:

Kan alımı öncesi ve sırasında dikkat edilmesi gereken adımlar aşağıda belirtilmiştir:

• Kan alma işleminden önce ellerin iyice yıkanması gerekmektedir.
• Hastanın kimliği doğrulanmalı ve uygun tüplerin ve barkodların kullanıldığından emin olunmalıdır.
• Hasta, rahat bir pozisyonda oturmalı ve kolunu düz bir şekilde uzatarak kolluğa yerleştirmelidir.
• Kan alımı sırasında oturma, yatma veya ayakta durma pozisyonlarının sonuçları üzerinde etkisi olduğu belirtilmelidir.
• Kan alımından önce, büyük yaralı veya hematomlu kollardan, mastektomili kadınlardaki meme alınan taraftan veya iyileşmekte olan yanık alanlarından kan alınmaması gerektiği anlatılmalıdır.
• İstenen testlere göre uygun sayıda ve türde tüp ve iğnenin kullanılması gerektiği ve genellikle 19-22 numaralı iğnelerin tercih edildiği açıklanmalıdır.
• Kan alımı için uygun venin seçilmesi ve deri dezenfeksiyonu yapılması gerektiği belirtilmelidir.
• Kan alındıktan sonra tüplerin etiketlenmesi ve hastanın koluna basınç uygulayarak kanamanın durdurulması gerektiği ifade edilmelidir.
• Birincil numuneyi alan personelin kimlik kaydının kayıt altına alınması önemlidir.
• Kullanılan malzemelerin tıbbi atıkların kontrolü yönetmeliğine uygun şekilde imha edilmesi gerektiği hatırlatılmalıdır.

Kan Alımı Sonrası Yapılacaklar:

Kan alımı sonrası bazı adımların takip edilmesi gerekmektedir. Aşağıda, bu adımların bir özeti verilmiştir:

• Antikoagulanlı tüplere kan alındıysa tüplerin yavaşça alt üst edilmesi ve pıhtılaşmaya bırakılması önemlidir. Kırmızı veya sarı kapaklı tüpler tercihen dik bir şekilde 10-20 dakika bekletilmelidir. Bu süre 45 dakikayı geçmemelidir.
• Tüm tüplerin hastanın isim veya kimlik numarası, alındığı saat ve tarih bilgileriyle barkodla etiketlenmesi ve Test İstem Formu’ndaki gerekli bilgilerin kontrol edilmesi gerekmektedir.
• Serumları ayırmadan önce, kırmızı veya sarı kapaklı tüplerin dik pozisyonda pıhtılaşmaya bırakılması önemlidir. Bu şekilde, serum ve hücrelerin ayrışması sağlanır. İdeal süre 10-20 dakika olup 45 dakikayı geçmemelidir.

Hemolitik, Lipemik ve İkterik Numuneler:

Kan numuneleri bazen hemoliz, lipemi veya ikteri gibi durumlarla etkilenebilir. Bu durumda, aşağıdaki bilgiler önemlidir:

• Hemoliz, eritrositlerin parçalanması durumudur. Hafif, orta veya ileri derecede olabilir. Hemoliz sonucunda, eritrositlerin içerisindeki maddeler serumda yayılır. Hemolizin nedenleri arasında zaman, ısı ve travma yer alır. Kan numunesinin uzun süre tam kan olarak bekletilmesi, sallanması, ısıtılması veya travmaya maruz kalması hemolize yol açabilir. Hemoliz durumunda, bazı test sonuçları hatalı olabilir. Bu nedenle, kan alımından sonra numunenin hızla işleme alınması ve uygun şekilde saklanması önemlidir.
• Lipemi, kanında anormal miktarda yağ bulunması durumudur. Lipemik numunelerde bazı test sonuçları etkilenebilir, özellikle glukoz, trigliserit ve bazı enzimlerin düzeyleri değişebilir. Lipemik numunelerin analizi için genellikle dilüsyon veya yeni bir numunenin alınması gerekebilir. Bu durumda, hastalara tekrar numune alınması gerekebileceği ve uzun süreli açlık veya tedavi sonrasında yeni bir numuneyle analiz yapılması önerilmelidir.
• İkterik numunelerde ise kanında bilirubin yüksekliği olan hastalarda sarılık görülebilir. Bu durumda, analiz sonuçlarında bilirubin düzeyleri etkilenebilir. İkterik numuneler genellikle analiz için kullanılır, ancak diğer test sonuçları dikkatli bir şekilde değerlendirilmelidi

Kan alımı, hastaların doğru bir şekilde hazırlanması ve bilgilendirilmesi gereken önemli bir adımdır. Hastaların kan alımı sırasında oluşabilecek riskler hakkında bilgilendirilmesi ve gerekli önlemlerin alınması önemlidir. Ayrıca, kan numunelerinin doğru bir şekilde işlenmesi ve saklanması, hatalı sonuçların önlenmesi için büyük önem taşır. Sağlık çalışanları, bu süreçte titizlikle hareket etmeli ve hasta güvenliğini en üst düzeyde sağlamak için gerekli adımları atmalıdır.